ذهنیات حاکم بر کتاب «تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق»
58 بازدید
محل نشر:
آموزه » پاییز 1381 - شماره 1 (44 صفحه - از 119 تا 162)
نقش:
نویسنده
وضعیت چاپ :
چاپ شده
نحوه تهیه :
فردی
زبان :
فارسی
موضوع جایگاه روحانیت و اندیشه ایشان در نهضت مشروطه، تا پیش از انقلاب اسلامی ایران در اندک نوشتارهایی بررسی شده بود. در اوان پیروزی انقلاب اسلامی، عبدالهادی حایری دانشآموخته کانادا، پایاننامه دکترای خود را با نام «تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق»، پس از بازگشت به ایران ترجمه و منتشر کرد. این کتاب که در موضوع خود، تا اندازهای بیسابقه بود، توانست با بحث و بررسی اندیشههای مشروطهخواهیِ مرحوم نایینی، موقعیت ویژهای برای نوه دختری مؤسس حوزه علمیه قم فراهم آورد؛ بهویژه آنکه در آغاز انقلاب اسلامی نیاز به بررسی بنیانهای ایدئولوژی مکتب شیعه در برپایی و بنیانگذاری یک نظام کارآمد و مشروع جدید،(1) بستر مناسبی را برای بازاندیشی الگوهای حکومتی فراهم آورده بود. افزون بر آن، پرداختن وی ـ آن هم به شکلیخاص ـ به بررسی شخصیتهای برجستهای مانند مرحوم کرکی، حاجآقا نجفی، حاجآقا نورالله، شیخ فضلالله نوری، سیدکاظم یزدی، و دیگر علمای عصر مشروطه و پیش از آن، بهویژه از جانب شخصیتی متعلق به خانواده مرجعیت و مؤسس حوزه علمیه قم، در کام روشنفکران عصر حاضر نیز شیرین آمد و این کتاب را به یکی از کتابهای مرجع در زمینه تاریخ معاصر و اندیشه سیاسی میان ایشان مبدل ساخت. اما در نهایت بهخاطر انتساب برخی مطالب به مرحوم نایینی، آن هم از زبان فرزند ایشان (مرحوم آقامیرزاعلی نایینی) برخی از منسوبان به مرحوم نایینی، با طرح این بحث که این مطالب خلاف واقعاند، «به وزرات ارشاد شکایت کردند و وزارت ارشاد هم، از چاپ و نشر دوباره کتاب وی، جلو گرفت.
با این توضیحات، جای بررسی علمی و بیطرفانه این کتاب همچنان خالی مینماید. از این روی، به ترتیب زیر به ارزیابی علمی این کتاب میپردازیم.